Mizah İçerikli Türk Dizilerinin İzleyici Profili
Bu yazı MediaCat dergisi Nisan sayısında yayınlanmıştır.
MediaCat tarafından hazırlanan, Türkiye’de mizah tüketim profili üzerinde durulan araştırmanın bu bölümünde, Türk dizilerinin kim tarafından, neden ve nasıl tüketildiği üzerinde duruluyor.
Türkiye, mizah duygusunun en gelişkin olduğu coğrafyaların başında geliyor. Mizahın en büyük kaynaklarından birinin zıtlık olduğu düşünülürse; ülkemizin doğu ve batı kültürleri arasında yer alması ve iki kültürden de beslenmesi, zıtlık açısından muazzam bir kaynak sağlıyor.
Çoklu kültür karakteristiklerini yoğunlukla içinde barından bir ülke olarak; mizahı ortaklaştırıcı bir öge olarak yüzyıllardır kullanıyoruz. Her ne kadar farklılıklar vurgulansa da farklılıkların mizahlaştırılması, onları düşmanca bir şey olmaktan çıkarıp toplumda hoşgörüyü arttıran bir dinamiğe dönüştürebiliyor. Öte yandan mizahın dönem dönem, farklı olanların kendilerine ayrı kimlik inşa etmesi ve kendilerini sürdürmesi için bir araç olabildiğini biliyoruz.
Mizahın toplumumuzun şekillenmesindeki genetik rolü çok geniş bir yazının konusu olabilir. Biz bu yazıda Türkiye’de mizahın iletişim kanalları üzerinden kim tarafından, neden ve nasıl tüketildiği anlamaya çalışacağız.
Mizah içerikli program tüketimi profili diğer içeriklerin toplamına eş görülüyor. Sadece DE’ler ve 45+ daha az gülüyor diyebiliriz. Erkeklerin ise kadınlara oranla mizaha daha fazla düşkün olduğu televizyon içeriği anlamında minimal farklarla da olsa iddia edilebilir.
Cinsiyet ve cinsel seçimler üzerine yapılan mizah tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de en popüler gülmece alanlarından. Türkiye’de cinslerin ayrı sosyalleşmeleri, bir araya gelmemeleri ve geldikleri durumdalar oluşan durumlar; ülkemizde çok daha fazla malzeme üretilmesine zemin hazırlıyor. Toplumsal ahlak ve din normları tarafından kısıtlanmış evlilik öncesi flört dönemi Türkiye mizahını besliyor. Dijital iletişim olanakları ile delinmeye çalışılsa da muhafazakar Türkiye toplumu bu dar alanda paslaşmayı sürdürüyor. Erkeğin kadınsızlığı yani amiyane tabirle ‘abazanlık’ üzerine gülmece külliyatı kabarıklaşıyor. Elbette vuslat/evlilik sonrası çelişkilerin de gülmecenin ana hatlarından biri olduğu unutulmamalı.
Mizah, Bir Erkek Bir Kadın da işlenen biçimiyle daha fazla AB grubu tarafindan tüketilmekte iken, Recep İvedik, Türk Malı gibi dizilerde işlenen biçimiyle daha fazla C1C2 grupları tarafindan tüketilmekte. Öte yandan cinsellik; ana akım mizahta daha çok erkeğin sorunu olarak konumlanır. Oysa hikayenin kadın tarafı mizahlaştınlmamaktadır. Ülkemizde ana akım medyada kadın gözünden mizaha katkı sunan kadın senarist ve karikatüristlerin sayısı son derece az. Erkek merkezli cinsiiyet mizahı bu kadar yaygınken, bu noktada kadın gözüyle cinsiyetler arası ilişkiler üzerine özneden çıkan bir mizahın olamaması ise oldukça şaşırtıcı. Kadının kimlik oluşturma sorunu, özgürleşme sorunu, erkeklerle ilişkileri, bastırılmışlığı, bedeni üzerindeki kontrol gibi tonlarca mizah malzemesi varken, bu konu üzerine üretim çok kısıtlı. Mizahın insanlar için bir başa çıkma mekanizması olduğu düşünülürse, kadınlar için bu cinsiyet alanı çok daha karanlık.
Yine de kadın mizahı üzerine örnekler yok değil. 30 yaş ve üstü okuyucular kuşkusuz Sıdıka dizisini hatırlayacaktır. Yine geçmiş döneme ait bir dizi oalrak kadın yapımöları içinde Yarım Elma’yı unutmamak lazım. Yasemin Yalçın’ın özellikle Kakılmış karakteriyle kadın mizahına örnek oluşturduğunu söyleyebiliriz. Günümüzde Gülse Birsel bu alanı doldurmaya çalışan sayılı profesyonellerden biri. Çalışan metropolitan bir kadının hayata bakış açısını çok iyi anlattığını söylebiliriz. Bu tarz bir mizah yaklaşımı ABC1 grubunun ilgisini daha fazla çekiyor.
Mahalle Üzerine Mizah
Popüler kültürde genel olarak bir mahalle vurgusu hep vardır. Dostluk-samimiyet-genel insan ilişkileri ve ahlak kurallarına vurgu yapar. Mahalle ilişkileri, aile merkezinde gerçekleşen komik olaylar, mahalledeki karakteristik kişilikler; sıcak samimi bir mizahın kapısını açar. Geçtiğimiz dönem
dizilerinden Bizimkiler; İkinci Bahar; Süper Baba; Perihan Abla gibi diziler mahalle mizahının önemli temsilcilerinden. Şu an Aramızda Kalsın bu mizah tarzına en yakın dizi. Bu durumun böyle gelişmesinde mahalle kültürünün dağılmasının etkisi olduğu olabilir. Zatenyaş olarak baktığımızda,
diziyi daha yaşlı bir profilin izlediğini görebiliyoruz. Mahalle artık daha çok nostaljik bir kaynak haline geliyor.
Nostalji Mizahı
Geçmişe özlem sadece mizah alanında değil pek çok alanda kendini gösteren bir trend. 70’ler 80’ler döneminde doğmuş gençlerin yaşadıkları kısıtlılık duygusu ile buna karşıt gelişen dayanışmacı ve insan odaklı ilişki biçimleri mizaha konu oluyor. Seksenler, Doksanlar kitapları yazılıyor, İstanbul’un simge mekanlarının kapatılmasına karşı refleksler oluşuyor. Ekşi Sözlük’te ‘Commodore 64 oynayan efsane kuşak’ entry’leri giriliyor. Kasetleri kalemle ileri geri sardığımız günleri düşünüp gülüyoruz.
30 yaş üstü bireyler, olanaklar ve seçimlerin artmasının duygusal derinliği azalttığı hissiyatı içerisinde. Bir yandan teknolojinin baş döndürücü değişim hızına hayran olan bir yandan da ‘biz neler çekmişiz’ diye eski hallerimize özlemle gülüyoruz. ’80’lerde çocuk olmak’ gibi Facebook sayfaları kuruluyor, o dönemin içeriğini, müziğini, çizgi filmlerini birbirimize hatırlatıyoruz.
Bu durum televizyon dünyasına da yansıdı. Seksenler ve Doksanlar gibi diziler, hem özlenilen mahalle sıcaklığını bize tekrar gösteriyor hem de kısıtlı kaynakların komedisini. Bu dizileri izleyenler genel mizah profiliyle karşılaştırıldığında, bu dizilerin izleyicilerinin daha ziyade ABC1 ve 35+ olduğu görülüyor.
Yeni Türk Mizahı
Tüm bu gelişmelerin ortasında yeni tarz bir mizah filizleniyor. Leyla ile Mecnun, İşler Güçler gibi yapımlar ile temsil edilebilecek, hem mahalle sıcaklığını ve naifliğini veren hem de kurgusu oldukça karışık, fantastik ve soyut ögeler içeren bir mizah biçimi. Bu mizah biçiminde eleştirellik de didaktik olmayan bir tarzda veriliyor.
Kaynak: MediaCat
İlgili Haberler:
